Wat is keratoconus (kegelvormig hoornvlies)?
Keratoconus is een aandoening waarbij het hoornvlies dunner wordt en daardoor ook steiler wordt (kegelvorm of “conical shaping”). Keratoconus begint meestal vanaf de puberteit en blijft meestal in de eerste jaren door de onschuldige symptomen onopgemerkt.
Bij vroege keratoconus ontwikkelt dan een toenemende bijziendheid (men ziet scherp dichtbij maar niet veraf) die nog goed met een bril of zachte lens kan gecorrigeerd worden. Maar, de aandoening neemt meer en meer toe wanneer dit enkel niet meer voldoende is.
De vermoedelijke oorzaak van keratoconus is multifactorieel: enerzijds is er een (beperkte) genetische basis. Bij gevallen die met keratoconus worden geboren, ontwikkelt de ziekte zich vaak pas na de puberteit tot merkbare symptomen.
Anderzijds is de belangrijkste uitlokkende oorzaak van de aandoening wrijven in de ogen. Als je dit vaak doet (meestal door allergie, oogheelkundige aandoeningen zoals retinitis pigmentosa, eczeem of door gewoonte) wordt het oog aangetast en kan een flexibeler hoornvlies (cornea) meer en meer verdunnen en van vorm veranderen.
De eerste stap bij de diagnose van keratoconus is dan ook stoppen met de ogen wrijven. Als keratoconus vroegtijdig ontdekt wordt, volstaat het meestal om gewoon hiermee te stoppen. We proberen in onze praktijk de diagnose zo vroeg mogelijk te maken door jonge mensen met een onregelmatige afwijking snel te screenen voor keratoconus.
Vaak echter wordt de diagnose pas laat gesteld, mede omdat de verminderde gezichtsscherpte in het begin gewoon met een bril of lens kan worden opgelost.
Symptomen van keratoconus zijn onder meer een wazig zicht, jeukende ogen, vervormd zicht (door de kegelvormige vervorming van het hoornvlies), hoofdpijn en overgevoeligheid voor licht.
Keratoconus is een moeilijk voorspelbare ziekte. Zelden is er een duidelijke familiale link, en is het de moeite waard om ook familieleden te screenen. Het is dan een aangeboren verzwakking van het normaal hoornvlies. Keratoconus komt vaak toevallig.
De aandoening van keratoconus begint meestal bij adolescenten (kan vanaf de puberteit) waarbij het minimaal aanwezig is, om dan progressief toe te nemen. Keratoconus treedt pas zichtbaar op bij 40-plussers.
In onze praktijk wordt routinematig een hoornvliesscan van elk oog genomen net voor een cataractingreep (wat meestal voorkomt bij 70-plussers), en daar zien we toch in een paar percent van de patiënten mensen met een lichte aanleg tot keratoconus.
Die lichte symptomen moeten we dan ook niet behandelen. Een zeldzame variant van keratoconus noemt keratectasie. Deze vorm van keratoconus komt voor bij patiënten die hun oog ooit hebben laten laseren, maar nadien te veel en te fors in de ogen wrijven. Ook hierbij kan dan een verzwakking en vervorming van het hoornvlies ontstaan dat lijkt op keratoconus.
Hoe wordt de diagnose keratoconus gesteld?
Een vroege diagnosestelling van keratoconus is belangrijk voor een goede behandeling. Als de diagnose in een vroeg stadium gebeurt, kan het zijn dat gewoon door te stoppen met wrijven in het oog de ziekte al zal stabiliseren voordat er grote last ontstaat.
Blijkt de verzwakking van het hoornvlies toch naar een verder stadium over te gaan, kan collageen cross linking of intacs overwogen worden. De diagnose van keratoconus wordt gesteld door een hoornvliesscan van het oog. Wij nemen zowel een Pentacam scan (zie hieronder) als een OCT tomografie van het hoornvlies. Dit laat ons toe de kleinste afwijking of verandering te detecteren.
Bij patiënten met een hogere graad van astigmatisme, of onregelmatig astigmatisme, zal dan ook frequent dit onderzoek uitgevoerd worden. Indien blijkt dat de keratoconus toeneemt, wordt dit behandeld om ernstige gevallen te verhinderen.
Elke patiënt die voor gewone raadpleging komt, wordt in eerste instantie gescreend door onze ‘autorefractor‘. Dit toestel meet niet alleen de sterkte (dioptrie) van de beide ogen, maar meet ook de optische kwaliteit.
| Normaal hoornvlies | Beginnend keratoconus | Gevorderd keratoconus |
|---|---|---|
 |  |  |
| In een later stadium zijn licht onregelmatige afwijkingen zichtbaar op een hoornvlies scan of cornea topografie. De patiënt met keratoconus ziet perfect met een bril of contactlens en merkt zelf niet veel van de afwijking. | In een vergevorderd stadium van keratoconus zijn er duidelijke onregelmatige afwijkingen op het vervormde hoornvlies, vooral hoger astigmatisme. Door deze vervorming kan de bril of zachte lens het gezichtsveld niet meer voldoende goed corrigeren. Voor een goede gezichtsscherpte is dan een aanpassing nodig van een harde contactlens, waardoor het optische oppervlak van het ene oog weer volledig regelmatig wordt. |
Aanpak
Het stadium van keratoconus, de leeftijd en de last die de patiënt aan zijn ogen heeft, zal bepalen hoe we de vervorming van het hoornvlies juist verder gaan opvolgen of genezen. De verschillende behandelingen en mogelijkheden (harde contactlenzen, crosslinking, intacs en cornea ent) staan verder uitgelegd bij “behandelingsopties”.
| Geen last, en voldoende zicht met een bril of zachte contactlenzen | Hierbij blijven we conservatief: de patiënt moet wel sowieso stoppen met wrijven in de ogen. We volgen de keratoconus verder op met regelmatige scans om eventuele achteruitgang toch vroeg op te merken. |
|---|---|
| Onvoldoende zien met een bril of zachte contactlenzen | In deze fase van keratoconus ziet het onregelmatige hoornvlies er groter uit. Wanneer een bril of contactlenzen gedragen worden kan het de beide ogen niet meer corrigeren. Hierbij zullen we vormstabiele contactlenzen laten aanpassen om toch een optimaal gezichtsveld te bekomen. |
| Toename van de keratoconus op de scan, of een heel jonge leeftijd bij diagnose | Bij elke patiënt die progressie heeft van de keratoconus, of een groot risico op progressie (zoals jonge leeftijd) zullen we dan crosslinking en/of intacs overwegen om het vervormde hoornvlies en gezichtsveld te stabiliseren. |
| Onvoldoende goed zien met harde contactlens, of teveel last van de zachte contactlenzen | Wanneer het slechte gezichtsveld storend is, hebben we nog verschillende opties bij keratoconus. We zien in verschillende studies dat een combinatie van 2 à 3 behandelingen de gezichtsscherpte vaak duidelijk beter maakt. Dit is afhankelijk van veel parameters, maar meestal verkiezen we om eerst intacs te plaatsen, om zowel het hoornvlies weer steviger te maken als de grote afwijkingen af te vlakken. In een later stadium (een 6-tal maand later) wordt crosslinking uitgevoerd om de stabiliteit maximaal te krijgen. Op hetzelfde moment, of in tweede tijd kan met de excimerlaser nog enkele micrometers van het deel van het hoornvlies afgeschaafd worden (PRK) om het gezichtsveld met bril zo goed mogelijk te maken. Dergelijke chirurgische behandelingen van keratoconus zullen nooit als doel hebben om de bril of zachte contactlenzen overbodig te maken. Wel zien we dat deze in 70% van de gevallen het kijken mét bril of lenzen duidelijk scherper maakt. In 25% zal er geen verschil zijn, en in 5% kan er een achteruitgang in het ene oog optreden. |
| Zeer forse keratoconus of weinig gezichtsscherpte na crosslinking of intacs | Hierbij is een hoornvliestransplantatie nodig, ofwel alleen voor het bovenste laagje (DALK of Deep Anterior Lamellar Keratoplasty), ofwel een hoornvlies (cornea) van volledige dikte (PKP of Penetrating KeratoPlasty). |
De behandeling van keratoconus
1. Harde contactlenzen en sclerale contactlenzen
Deze contactlenzen worden aangepast door een contactlensspecialist (opticien), na een voorschrift van de oogarts. Doordat dit harde en geen zachte lenzen zijn, zullen ze de onregelmatige vorm van het hoornvlies door keratoconus kunnen compenseren en de verminderde gezichtsscherpte weer beter maken. De ruimte tussen het oog en de lens wordt opgevuld met traanvocht. Let wel: de contactlens zorgt er niet voor dat de oogaandoening stabiel wordt.
Een deel zal zijn gezichtsveld echter nooit voldoende vinden, of heeft teveel last van de contactlens. Dan kunnen nog specialere contactlenzen geprobeerd worden zoals hybride lenzen (een contactlens met een harde kern maar zachte buitenkant) en sclerale lenzen (een contactlens die veel breder is dan de gewone zachte of harde contactlenzen, deze worden ook goed verdragen). Dit zijn grote contactlenzen die op het oogwit rusten en kunnen helpen de kromming van het hoornvlies te corrigeren. Ook kan een ingreep met intracorneale ringsegmenten (INTACS, cfr hieronder) overwogen worden om al een deel van het vervormde hoornvlies af te vlakken.
2. Corneale crosslinking
Corneale crosslinking zorgt voor een steviger hoornvlies, en gaat in 95% van de gevallen ervoor zorgen dat het zicht niet meer achteruit gaat. Let wel: deze ingreep (in principe) zal niet echt het zicht verbeteren.
Crosslinking is eigenlijk een zeer natuurlijk fenomeen: door UV licht ondergaat elk hoornvlies elke dag een kleine crosslinking. Het licht zorgt voor meer en stevigere verbindingen tussen de collegeenlamellen van het hoornvlies (“crosslinks”). Daarom worden veel patiënten met keratoconus zuiver door de leeftijd stabiel.
Een ingreep met UV crosslinking gaat dat proces echter instant maken: eerst wordt het hoornvlies gedruppeld met riboflavine, en daarna belichten we het hoornvlies met een UV licht gedurende 10 minuten. Of we al dan niet crosslinking gaan overwegen als behandeling van keratoconus hangt af van de leeftijd, de stabiliteit en de dikte van het hoornvlies.
3. Intracorneale ringsegmenten (INTACS en Keraring)
Deze ingreep voor keratoconus wordt toegepast indien we het zicht met harde, vormstabiele contactlenzen onvoldoende goed krijgen. Hierbij zullen we in het hoornvlies kleine halve ringetjes plaatsen (intracorneale ringsegmenten, van het type INTACS of Keraring). Door deze nieuwe techniek worden onregelmatigheden in het hoornvlies afgevlakt.
Deze keratoconus operatie duurt een 15 tal seconden. Daarna zullen we in dit tunneltje een ringsegment schuiven, die meer stevigheid en regelmatigheid biedt. De ingreep gebeurt onder druppelverdoving, en is pijnloos. Nadien kan je de eerste dagen wel een licht schurend gevoel hebben, of een wat droger oog.
Het voordeel is dat we bij 65% van de patiënten een duidelijk scherper zicht zien nadien. Bij 20% is de winst eerder beperkt, en bij 5 a 10% is er verslechtering van de gezichtsscherpte.
In principe kan deze INTAC dan weer verwijderd worden en komen we terug in de situatie als voor de behandeling. Reken wel dat er vaak maanden tijd nodig is eer het effect van deze keratoconus ingreep voor de patiënt zichtbaar is.
De risico’s van deze keratoconus operatie zijn eerder beperkt: het resultaat kan tegenvallen waardoor het ringsegment weer verwijderd moet worden, zeer zeldzaam kan er een infectie ontstaan of de INTAC kan ervoor zorgen dat het hoornvlies dunner wordt.
4. Excimerlaserbehandeling (Topoguided PRK)
De excimerlaser is iets wat we zeer frequent gebruiken om mensen van hun bril of contactlenzen af te helpen. Keratoconus is een aandoening waarbij het echter nooit de bedoeling om de patiënt brilvrij te krijgen, alleen om het zicht mét de bril of contactlenzen scherper te maken dan voordien.
Hier gaat op voorhand het hoornvlies gescand worden, en kijken we waar juist de uitstulping van het hoornvlies zit: er wordt een cornea topografie gemaakt, een soort van hoogtekaart van het hoornvlies.
Dan gaan we met de excimerlaser deze uitstulping licht gaan afvlakken, met een 20 à 30 micrometer. We zien dat dit dan vaak een winst in zicht oplevert.
5. Hoornvliestransplantatie
Wanneer de keratoconus in een vergevorderd stadium is, of indien bij een ingreep een zeldzame verwikkeling zou ontstaan, kan een hoornvliestransplantatie overwogen worden.
Er bestaan hier twee types van: ofwel wordt alleen het voorste, dun laagje van het hoornvlies getransplanteerd: dit noemt een DALK (deep anterior lamellar keratoplasty). Het onderste deel van het hoornvlies blijft dus behouden, waardoor je een wat regelmatiger resultaat hebt.
Soms dient er een volledig nieuw hoornvlies geplaatst te worden, dit heet een PKP (penetrating keratoplasty). Dit hoornvlies heeft dan minder steun bij het inhechten, waardoor het resultaat wat onregelmatiger is dan bij een DALK.
Een minpuntje van een hoornvliestransplantatie is dat het zicht onvoorspelbaarder is, en zeer veel afhangt van de ervaring en handigheid van de chirurg. Een bijkomend gevolg is dat zo’n hoornvlies (cornea) meestal na ongeveer 10 à 15 jaar vervangen moet worden. Dergelijke ingrepen bij keratoconus gebeuren in een universitair of tertiair centrum.
Behandeling keratoconus? Oogkliniek Brugge is er voor jou!
Heb je last van de aandoening keratoconus? Oogkliniek Brugge begrijpt hoe belangrijk het is om de juiste behandeling te krijgen. We zijn gespecialiseerd in keratoconus-behandelingen en bieden een breed scala aan opties om jou te helpen je gezichtsscherpte te verbeteren.
We gebruiken de meest geavanceerde technologie en de meest geavanceerde behandelingsmethoden voor keratoconus. Onze ervaren oogartsen hebben de kennis en ervaring om ervoor te zorgen dat jij de best mogelijke behandeling krijgt. Neem vandaag nog contact met ons op.
Oogchirurg in Oogkliniek Brugge, Laser Vision Clinics en AZ Zeno
specialist in ogen laseren & cataract operaties.