Lui oog (amblyopie): oorzaken en behandelingen

Specialisatie:

Wat is een lui oog (amblyopie)?

Wat is een lui oog nu eigenlijk? Amblyopie, ook wel een lui oog genoemd, ontstaat als er een slechtere scherpte is van één oog, omdat de ontwikkeling ervan in de vroege kinderjaren is onderdrukt. Bij een lui oog is het oog zelf wel (meestal) in orde, maar is het hersengebied van dat oog minder goed ontwikkeld.

Dit komt omdat op jonge leeftijd vanuit het luie oog systematisch minder goede beelden worden doorgestuurd naar de hersenen, waardoor de hersenen het andere oog verkiezen en het “slechte” oog onderdrukken.

Wanneer deze situatie aanhoudt tot het zevende levensjaar, dan blijft de gezichtsscherpte aan het aangedane oog definitief minder (ook mét een eventuele bril) en spreken we van een lui oog. Geschat wordt dat drie procent van de kinderen jonger dan zes jaar één of andere vorm van amblyopie hebben.  Daarom worden kinderen vanaf 1 jaar regelmatig gescreend om een eventueel lui oog te screenen en te behandelen.

Meestal is er slechts één van de twee ogen lui, maar een ‘lui oog’ kan ook dubbelzijdig voorkomen. Dat kan bijvoorbeeld wanneer beide ogen een zeer hoge sterkte hebben dat niet op tijd gecorrigeerd werd.

Hoe ontwikkelt een kind een normaal gezichtsvermogen?

Het gezichtsvermogen bestaat uit de ogen, de oogzenuwen, de hersenzenuwen en een gezichtscentrum in de hersenen. Na de geboorte ontwikkelt de baby meestal vrij snel zijn zicht.

De groei en de ontwikkeling van het oog van een baby hangt grotendeels af van hoe goed de kwaliteit is van de beelden die de hersenen te zien krijgen.

In de vroege kinderjaren blijft het oog zich ontwikkelen. Algemeen wordt aangenomen dat de ontwikkeling van het gezichtsvermogen rond de leeftijd van 10 jaar is voltooid en dat er daarna geen verbeteringen meer mogelijk zijn.

Als jouw kind een aandoening aan de ogen of een slechtere gezichtsscherpte heeft, kan het goed gezichtsvermogen zich niet normaal ontwikkelen, hetzelfde blijven of zelfs slechter worden.

Goed zicht in beide ogen is tegenwoordig erg belangrijk. Voor veel banen is bijvoorbeeld goed zicht in beide ogen vereist. Nu mensen steeds ouder worden, is het van vitaal belang om een goede gezichtsscherpte te hebben in beide ogen om zelfredzaam te blijven wanneer men zijn onafhankelijkheid verliest door een ongeval of een defect aan één oog.

Wat zijn de oorzaken van een lui oog?

De meest voorkomende oorzaak van een lui oog (amblyopie) is refractief: als aan één oog de gezichtsscherpte lager is dan het andere oog. Het ene oog kan dus beter scherp zien (dioptrie) dan het andere. Hierdoor gaat de patiënt een onscherp beeld krijgen.

Dit onscherpe beeld dat de ogen binnenkomt wordt in de hersenen onderdrukt en kan niet samengevoegd worden met het beeld van het beste oog. Hierdoor wordt het beeld van het afwijkende oog in de hersenen uitgeschakeld om dubbelzien te voorkomen.

Een lui oog ontstaat soms ook door scheelzien (strabisme). Als je scheel kijkt, zijn je ogen niet op hetzelfde punt gericht. Ze vangen twee verschillende beelden op, die niet samen te voegen zijn. In dat geval wordt het beeld dat via het opzij kijkende oog binnenkomt onderdrukt. Zonder behandeling wordt het luie oog veroorzaakt.

Er is een zekere erfelijke aanleg in families die een lui oog veroorzaken. Als er in de familie sprake is van strabisme, luie ogen, brillen en andere oogheelkundige problemen, is er een verhoogd risico op de diagnose lui oog.

Oogziekten, zoals een hangend ooglid, een troebele lens of het hoornvlies, en afwijkingen aan het netvlies of het glasvocht kunnen ook een lui oog veroorzaken.  Al deze oorzaken worden nagekeken tijdens de consultatie.

Wat zijn de symptomen van een lui oog?

De ouders zullen het luie oog dat hun kind heeft meestal niet snel merken. Het kind kan met beide ogen samen namelijk meer dan voldoende scherp zien. Soms kan een lui oog ook gepaard gaan met duidelijk scheelzien.

Als je als volwassene een lui oog hebt zal je zien dat dit oog waziger blijft zien dan het goede oog, zelfs al zet je voor het lui oog de perfect juiste bril.

Hoe wordt een lui oog vastgesteld?

Een lui oog ontstaat meestal enkelzijdig, waardoor veel ouders en kinderen zich niet bewust zijn dat één oog minder goed ziet. De globale gezichtsscherpte met de twee ogen samen is dan ruimschoots voldoende.

Het verminderde zicht aan het oog wordt meestal opgemerkt tijdens een periodiek geneeskundig onderzoek (Kind en Gezin of CLB) of de ouders constateren scheelzien, waarvoor ze op consultatie komen bij de oogarts.

Op het consultatiebureau van Kind en Gezin wordt bij alle jongere kinderen voor het tweede levensjaar een test afgenomen om te bepalen of er sprake is van (een neiging tot) scheelzien of een lui oog.

Tegelijk wordt gecontroleerd of er een slecht zicht is bij één oog of beide ogen. Vanaf drie jaar kan de gezichtsscherpte van het kind gemeten worden met een plaatjestest.

Er wordt dan bekeken of het kind van een bepaalde afstand plaatjes herkent. Bij afwijkende bevindingen volgt verwijzing naar een oogarts. Hierbij wordt een oogheelkundig onderzoek herhaald en wordt de oorzaak hiervan opgespoord.

Er worden verschillende onderzoeken gedaan om de juiste oorzaak van amblyopie of het luie oog te kunnen vaststellen.

Hoe behandelen we een lui oog?

Het is van belang om zo vroeg mogelijk de behandeling aan te vangen, want na een bepaalde leeftijd is de gezichtsscherpte door een lui oog niet meer te verbeteren. Hoe jonger het kind bij aanvang van de behandeling, hoe beter de prognose.

De behandeling van een lui oog kan bestaan uit:

• Correctie van de brilsterkte-afwijking. Kinderen met een brilsterkte-afwijking krijgen een bril voorgeschreven.
• Occlusie (afplakken). Hierbij wordt het luie oog gedwongen scherp te zien door het goede oog iedere dag enige tijd af te plakken. Hoe ouder een kind en hoe slechter het zicht, hoe langer het goede oog afgeplakt moet worden. Hoelang een oog per dag afgeplakt is, kan enkele uurtjes zijn tot een volledige dag zijn.
• Wanneer een oog afgeplakt moet worden bij scheelzien heeft deze behandeling als doel het zicht van het luie oog te verbeteren. Het scheelzien zelf zal door het afplakken niet verbeteren. Gezien het gezichtsvermogen slechts tot de leeftijd van ongeveer 7 jaar kan beteren, heeft dit steeds voorrang op de oogstand, wat later behandeld kan worden.
• Als er, ondanks sterke brillenglazen, één oog scheel blijft zien kan een operatie nodig zijn. Bij permanent scheelzien kunnen beide ogen namelijk nooit leren samenwerken, waardoor een oog lui kan worden of blijven.

Bij volwassenen met een lui oog zijn verschillende behandelingen getest (trainen, afplakken, games, …) maar de resultaten zijn zeer beperkt.

Hebben kinderen veel last van de behandeling?

Als een kind een lui oog heeft, heeft het meestal niet veel last van de behandeling. Hoeveel last een kind heeft, hangt af van hoe erg zijn of haar luie oog is en hoe oud het kind is.

Je kind moet eerst wennen aan het anders zien, dus let de eerste dagen goed op dat jouw kind niet van de trap valt of ergens tegenaan loopt.

Meestal wennen kinderen echter snel aan het anders zien en redden ze zich prima met een pleister op het lui oog. Als je kind ouder is, worden er hogere eisen aan de ogen gesteld. Als jouw kind bijvoorbeeld op school slecht ziet met een pleister op, kan je bespreken of een pleister plakken buiten de schooluren zou helpen.

De duur van de behandeling

De keuze van de behandeling voor een lui oog hangt af van verschillende factoren. Dit zijn: de oorzaak van de amblyopie, de gezichtsscherpte, de stand van de ogen, de samenwerking tussen de ogen, de afwijking in brilsterkte, de leeftijd van het kind, de therapietrouw en eventuele huidproblemen bij het afplakken van het luie oog.

Afhankelijk van deze bevindingen zal de orthoptist de behandeling aanpassen of een andere behandelmethode kiezen.

De behandeling van de diagnose amblyopie kan bij zeldzame gevallen meerdere jaren duren. Dit komt doordat het enige tijd kan duren voordat je maximaal scherp ziet; het kan ook lang duren voordat je van jouw luie oog af bent; het goed ontwikkelen van de gezichtsscherpte in de kindertijd kan een lange tijd worden beïnvloed.

Wanneer je jouw maximale gezichtsscherpte hebt bereikt, zal de orthoptist de behandeling geleidelijk afbouwen.

Zijn er risico’s verbonden aan de behandeling?

Er zijn enkele risico’s aan de behandeling van een lui oog verbonden. Kinderen op een zeer jonge leeftijd kunnen de pleister in hun mond stoppen.

De pleister kan een verborgen scheelzienneiging doen overgaan in echt scheelzien. Jouw kind kan dan scheel kijken en soms dubbel zien.

Als dit maar een paar minuten duurt, is het niet schadelijk. Duurt het steeds langer, neem dan contact op met de orthoptist. Jij kunt waarschijnlijk beter op een ander tijdstip of voor een kortere periode tapen.

Er bestaat ook een risico dat het beste oog minder gaat zien. Daarom houdt de orthoptist ook het goede oog in de gaten. Meestal verbetert het zicht van het goede oog weer als het tapen wordt afgebouwd.

Kan je een lui oog laseren?

Ogen laseren bij een lui oog kan in principe wel. Je kan de sterkte van het brillenglas wegwerken zodat de sterkte op nul staat. Maar dan nog zal dergelijk oog maar zijn maximale zicht halen van wat hij met het brillenglas zag.

Uiteindelijk werk je dus de bril wel weg, maar zal het nooit scherper kunnen zien dan het zicht toen met brillen.